Bierzecie do ręki krzyż harcerski i jakoś odruchowo nucicie sobie w myślach „ … by zdobyć szczyt ideałów, świetlany harcerski krzyż”. Też tak macie?
Zdobycie upragnionego krzyża harcerskiego, to chyba cel i marzenie każdego młodego harcerza oraz harcerki. Pamiętam, że kiedy ponad 20 lat temu trafiłem w szeregi 77 Mazowieckiej Drużyny Harcerskiej, z niekłamaną zazdrością patrzyłem na mundury starszych kolegów, na których piersiach błyszczał harcerski krzyż. Mi zdobycie krzyża zajęło wtedy niecałe trzy lata, co jak na tamtejsze realia panujące w drużynie było wynikiem bardzo dobrym, wręcz ekspresowym. Teraz ścieżka dotarcia krzyża harcerskiego w naszej drużynie uległa całkowitej zmianie (chyba na lepsze), ale o tym za chwilę.
W pierwszym numerze czasopisma „Skaut” z 15 października 1911 roku Andrzej Małkowski ogłosił konkurs „na polską odznakę skautową”, a w odpowiedzi na ten konkurs nadesłano 84 prace (wśród nich znalazł się projekt, który opracował ks. Kazimierz Lutosławski). Co ciekawe opis tego projektu, zajął w konkursie dopiero 3 miejsce, a specjalnej komisji żadna z prac nie wydała się na tyle interesująca, by od razu wprowadzić ją do użytku. Dopiero pod koniec 1912 roku Naczelna Komenda Skautowa wyznaczyła do dalszych prac nad projektem ks. Kazimierza Lutosławskiego z zespołem. Pierwsze odznaki wręczono prawdopodobnie już we wrześniu 1913 roku na zakończenie kursu instruktorskiego zorganizowanego przez Naczelną Komendę Skautową na Dynasach. Ostatecznie Krzyż Harcerski został zatwierdzony podczas konferencji zjednoczeniowej ZHP w dniach 1–2 listopada 1918 jako odznaka polskiego harcerstwa.
Krzyż Harcerski charakteryzuje się bogatą symboliką, którą przed przyrzeczeniem warto poznać:
Krąg – symbol doskonałości, do jakiej dąży harcerska rodzina. Niektórzy twierdzą, że jest to też symbol harcerskiego kręgu, w którym wszyscy są równi i panują braterskie relacje. Inni dodają, że to oznaka ogromnej woli tworzenia kręgu, z którego promieniować będzie prawość myśli, słów i czynów.
Lilijka – symbol czystości (zobacz też: lilia), nawiązujący też do wskazującej drogę igły kompasu.
Promienie – biegnące od lilijki oznaczają dążenie harcerstwa do promieniowania na cały świat wartościami, radością, dobrem. Oznaczają one także wszechstronność rozwoju harcerskiego.
Węzeł – na wieńcu, jak węzeł na chuście ma przypominać o obowiązku wypełnienia przynajmniej jednego dobrego uczynku dziennie. Są takie środowiska, w których wolno rozwiązać chustę (a więc rozebrać się i pójść na spoczynek) dopiero po spełnieniu dobrego uczynku. Symbolizuje on również węzeł przyjaźni harcerzy.
Pół-wieniec z liści dębowych – liście dębowe od dawien dawna symbolizują męstwo i odwagę. Wieniec z liści dębowych mieli prawo nosić tylko ludzie władający ogromną siłą – ducha, mięśni, czy magii. Cechy te: męstwo i dzielność, powinny być również udziałem każdego harcerza.
Pół-wieniec z liści lauru – liście laurowe (wawrzynowe) są symbolem zwycięstwa. Wieniec z liści laurowych nosili autorzy największych wiktorii, rzymscy cesarze. Dla harcerza liście laurowe oznaczają zwycięstwo nad własnymi słabościami.
Ziarenka piasku – ramiona krzyża harcerskiego wypełnione są ziarenkami piasku, które symbolizują liczną rodzinę harcerską; (Ile ziarenek piasku na plaży, ile gwiazd na niebie, tylu harcerzy na świecie). Inna interpretacja mówi, że są to nierówności symbolizujące kamienie na drodze życia, perły dobrych uczynków, trudy i znoje, radości i smutki jakie harcerz spotyka na swojej drodze życia.
Puste miejsce – pomiędzy ziarenkami piasku pozostawione jest miejsce, które symbolizuje, że jest jeszcze miejsce dla nowych harcerzy.
Ramię lilijki wskazujące północ – igła w kompasie harcerza.
Hasło „Czuwaj” – tradycyjne pozdrowienie harcerskie, które przypomina harcerzowi, że powinien być zawsze gotowy do służby Bogu i Polsce oraz czujny.
Ramiona – cztery strony świata.
Dwie gwiazdki na lilijce – Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie, bądź czujne oczy skauta.
Trzy żołędzie na liściach dębowych – trzy Rozbiory Polski.
Dwie oliwki na liściach laurowych – dwie wojny światowe.
A jak to wygląda u nas? Jak wygląda droga do złożenia przyrzeczenia harcerskiego i otrzymanie krzyża wygląda w 77 Mazowieckiej Drużynie Harcerskiej. Przede wszystkim wychodzimy z założenia, że Krzyż Harcerski to nie jest jakiś tam przypadkowy znaczek, który każdy bez wyjątku musi obligatoryjnie dostać. W naszym przekonaniu „szczyt ideałów należy” się tym którzy mają świadomość wartości Krzyża Harcerskiego i są gotowi na jego przyjęcie (zarówno od strony mentalnej, jak i merytorycznej). Mamy dwa warunki, które trzeba spełnić, aby być dopuszczonym w naszej drużynie do złożenia przyrzeczenia harcerskiego:
- po pierwsze stopień młodzika / ochotniczki
- zdobycie zestawu 5 sprawności: ognik, sobieradek, obserwator, łazik, higienista
Spełnienie tych dwóch wymagań jest dla nas wyznacznikiem, że młoda osoba marząca o Krzyżu Harcerskim wypełniła minimum mentalne i merytoryczne, aby być prawdziwym harcerzem, który w życiu kieruje się prawem i przyrzeczeniem harcerskim. Zdajemy sobie sprawę, że nasz system może nie jest idealny… ale póki co od kilku lat doskonale się sprawdza. Warto wspomnieć, że każde przyrzeczenie harcerskie i krzyż harcerski przypięty na piersi harcerza naszej drużyny, to dla nas olbrzymie święto! Jest to moment do którego bardzo się przygotowujemy i dbamy, aby każde z tych świątecznych chwil miało wyjątkową oprawę, którą harcerz zapamięta do końca życia :)
Tekst: pwd Marcin Gmurek :wallson” HR