Cykl Całym Życiem: kpt. Stanisław Pałac „Mariański”

Dziś postaram się przedstawić Wam postać z naszego „lokalnego podwórka”. W północnej dzielnicy mieszkaniowej Żyrardowa popularnie nazywanej „oś. Wschód” jest sobie ulica mająca tajemniczego bohatera – kapitana Pałaca. Smutne to, ale 99 osób na 100 które mieszkają na tej ulicy nie ma bladego pojęcia kim był Kapitan Pałac… szkoda bo wiedzieć warto! Szczególnie dużo powinni wiedzieć harcerze z Zastępu IV „Wilki” którzy byli na rajdzie „Trzy Płomienie” w Górach Świętokrzyskich. Postać Kapitana Pałaca ps. „Mariański”  i Góry Świętokrzyskie (Wykus) łączą się ze sobą nierozerwalnie. Materiałów o Kapitanie Pałacu w internecie jest niestety bardzo bardzo mało… jeżeli jakieś jeszcze zdobędę, artykuł zostanie wtedy uzupełniony.

Kapitan Stanisław Pałac to jedna z wybitniejszych postaci kart historii, osoba związana z Żyrardowem, żołnierz Armii Krajowej uhonorowany wieloma odznaczeniami w tym srebrnym krzyżem orderu Virtuti Militari. W czasie II Wojny Światowej dowiódł swojego męstwa w czasie kampanii wrześniowej, a następnie podczas tworzenia struktur konspiracyjnych. Absolwent Akademii Wychowania Fizycznego, po II wojnie światowej za przynależność do AK musiał uchodzić z kraju przed represjami ze strony komunistycznych władz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Po kilku latach powrócił do Polski i podjął pracę, jako pedagog szkolny. Pracował również z trudną młodzieżą w Zakładzie Poprawczym w pobliskim Oryszewie, a w połowie lat 60. XX w. osiadł w Żyrardowie, gdzie został wychowawcą w Państwowym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym.

Walkę z niemieckim okupantem rozpoczął na przełomie 1939 i 1940r oku na Lubelszczyźnie, gdzie tworzył struktury ZWZ. Najbarwniejsza karta jego życiorysu zaczyna się jednak w momencie dołączenia do Świętokrzyskiego Zgrupowania Armii Krajowej „Ponurego”. Major Jan Piwnik „Ponury” powierzył mu dowództwo nad III Zgrupowaniem, które operowało we wschodniej części Gór Świętokrzyskich. Mając pod dowództwem blisko setkę ludzi, był znaczną siłą, której Niemcy bardzo się obawiali. Mimo licznych obław z zaangażowaniem kilku batalionów SS oraz lotnictwa, Zgrupowanie kpt. Stanisława Pałaca „Mariańskiego” oraz pozostałe Zgrupowania Ponurego prowadziły prężną działalność partyzancką. Zainteresowanych odsyłam do książki Cezarego Chlebowskiego „Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie”, rewelacyjnej lektury opowiadającej o życiorysie „Ponurego” oraz działalności Zgrupowań AK „Ponury”. W sierpniu 1944 roku, w trakcie akcji „Burza”, w Obwodach AK Opatów i Sandomierz, w składzie 2 Dywizji Piechoty Armii Krajowej odtworzony został 2 Pułk Piechoty Legionów. Stanisław Pałac „Mariański” pełnił funkcję zastępcy dowódcy i batalionu. Zmarł 30 listopada 1983 r. nękany długotrwałą chorobą. Bliscy i podopieczni zapamiętali go jako człowieka o dobrym sercu, oddanego swej pracy i gorącego patriotę.